بررسی تنوع ژنتیکی ذغال اخته (cornus mas l.) در استان آذربایجان شرقی (منطقه ارسباران) با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و مولکولی

با وجود سطح زیر کشت گسترده ذغال اخته در شمال غرب ایران، توجه چندانی از حیث به نژادی، بهره وری باغبانی و اقتصادی به این ریز میوه نشده است. به منظور ارزیابی ذغال اخته های منطقه ارسباران استان آذربایجان شرقی، تنوع ژنتیکی با استفاده از نشانگرهای مورفولوژیکی و مولکولی issr مورد بررسی قرار گرفت. نتایج حاصل از تجزیه واریانس صفات مورفولوژی نشان داد که تفاوت معنی دار در سطح احتمال 1 درصد در همه صفات اندازه گیری شده وجود دارد. با توجه به خصوصیات میوه ازجمله وزن میوه، وزن گوشت و.. می توان گفت که دو نمونه c26 و c37 دارای ارزش بالاتری نسبت به بقیه نمونه های ذغال اخته مورد مطالعه هستند. بیشترین ضریب همبستگی مثبت بین وزن میوه با وزن گوشت میوه (99/0) بدست آمد. تجزیه خوشه ای به روش complete، نمونه های ذغال اخته مورد مطالعه را در پنج گروه مجزا قرار داد که به ترتیب 35، 10، 22، 8 و 25 نمونه در گروه ها قرار گرفت. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای با تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر 79 درصد بود. براساس مولفه های اصلی پس از چرخش وریماکس شش عامل را که در مجموع 1/78 درصد از تغییرات بین صفات را توجیه نمودند، استخراج شدند. با استفاده از 20 آغازگر تعداد 171 باند چندشکل به دست آمد که از بین آغازگرهای مورد استفاده، آغازگرهای ubc810، ubc829 و ubc837 با تعداد 12 باند بیشترین تعداد باند و آغازگرهای ubc827 و ubc838 با تعداد 6 باند کمترین تعداد باند را ایجاد نمودند. pic آغازگرها بین 311/0 تا 49/0 و mi آنها از 99/1 تا 83/5 متغیر بود. تجزیه به مختصات اصلی نشان داد که سه مولفه اول توانستند مجموعا 6/10 درصد از واریانس کل را توجیه کنند. تجزیه خوشه ای به روش complete، 100 نمونه ذغال اخته مورد مطالعه را در هفت گروه قرار داد که به ترتیب شامل 6، 8، 23، 21، 8، 21 و 13 نمونه بودند. صحت گروه بندی حاصل از تجزیه خوشه ای توسط تابع تشخیص کانونی به روش خطی فیشر با 97 درصد تائید شد. بطور کلی نتایج نشان داد که سطح بالایی از چندشکلی در میان نمونه های ذغال اخته منطقه ارسباران استان آذربایجان شرقی وجود دارد و می توان از این ذغال اخته ها برای کارهای اصلاحی و معرفی یک ژنوتیپ برتر استفاده نمود. نتایج مطالعات بیوشیمیایی روی ژنوتیپ های برتر انتخاب شده از لحاظ مطالعات مورفولوژیکی نشان داد که مقدار فنل کل در محدوده 19/1097 تا 75/2695 میلی گرم گالیک اسید در هر 100 گرم بافت میوه بر اساس وزن تر بوده و محتوی فلاونوئید کل در محدوده 27/321 تا 669 میلی گرم کاتچین در هر 100 گرم بر اساس وزن تر است. همچنین مشخص گردید که محتوی آنتوسیانین کل در ژنوتیپ های ذغال اخته مورد بررسی در محدود 89/106 تا 11/442 میلی گرم وزن تر بر اساس سیانیدین 3- گلوکوزاید بوده و مقدار ویتامین ث در محدوده 25/183 تا 5/299 میلی گرم در هر 100 گرم بر اساس وزن تر است. همچنین نتایج نشان داد که بالاترین فعالیت آنتی اکسیدانتی مربوط به ژنوتیپ c24 (37/82 %) می باشد. مطالعه بیوشیمیایی حاضر اثبات کرد که ژنوتیپ های c24 و c27 پتاسیل بالای برای بهبود ارزش غذایی از طریق برنامه های اصلاحی دارند.